注意力
注意力机制是一种让模型学会「选择性关注重要信息」的特征提取器,就像人类视觉会自动忽略背景,聚焦于图片中的主体(如猫、汽车)。
transformer中的叫做自注意力机制,他是一种自己学习自己的机制,他可以自动学习到图片中的主体,并忽略背景。我们现在说的很多模块,比如通道注意力、空间注意力、通道注意力等等,都是基于自注意力机制的。
通道注意力
想要把通道注意力插入到模型中,关键步骤如下:
1. 定义注意力模块
# ===================== 新增:通道注意力模块(SE模块) =====================
class ChannelAttention(nn.Module):
"""通道注意力模块(Squeeze-and-Excitation)"""
def __init__(self, in_channels, reduction_ratio=16):
"""
参数:
in_channels: 输入特征图的通道数
reduction_ratio: 降维比例,用于减少参数量
"""
super(ChannelAttention, self).__init__()
# 全局平均池化 - 将空间维度压缩为1x1,保留通道信息
self.avg_pool = nn.AdaptiveAvgPool2d(1)
# 全连接层 + 激活函数,用于学习通道间的依赖关系
self.fc = nn.Sequential(
# 降维:压缩通道数,减少计算量
nn.Linear(in_channels, in_channels // reduction_ratio, bias=False),
nn.ReLU(inplace=True),
# 升维:恢复原始通道数
nn.Linear(in_channels // reduction_ratio, in_channels, bias=False),
# Sigmoid将输出值归一化到[0,1],表示通道重要性权重
nn.Sigmoid()
)
def forward(self, x):
"""
参数:
x: 输入特征图,形状为 [batch_size, channels, height, width]
返回:
加权后的特征图,形状不变
"""
batch_size, channels, height, width = x.size()
# 1. 全局平均池化:[batch_size, channels, height, width] → [batch_size, channels, 1, 1]
avg_pool_output = self.avg_pool(x)
# 2. 展平为一维向量:[batch_size, channels, 1, 1] → [batch_size, channels]
avg_pool_output = avg_pool_output.view(batch_size, channels)
# 3. 通过全连接层学习通道权重:[batch_size, channels] → [batch_size, channels]
channel_weights = self.fc(avg_pool_output)
# 4. 重塑为二维张量:[batch_size, channels] → [batch_size, channels, 1, 1]
channel_weights = channel_weights.view(batch_size, channels, 1, 1)
# 5. 将权重应用到原始特征图上(逐通道相乘)
return x * channel_weights # 输出形状:[batch_size, channels, height, width]
2. 重写之前的模型定义部分,确定好模块插入的位置
class CNN(nn.Module):
def __init__(self):
super(CNN, self).__init__()
# ---------------------- 第一个卷积块 ----------------------
self.conv1 = nn.Conv2d(3, 32, 3, padding=1)
self.bn1 = nn.BatchNorm2d(32)
self.relu1 = nn.ReLU()
# 新增:插入通道注意力模块(SE模块)
self.ca1 = ChannelAttention(in_channels=32, reduction_ratio=16)
self.pool1 = nn.MaxPool2d(2, 2)
# ---------------------- 第二个卷积块 ----------------------
self.conv2 = nn.Conv2d(32, 64, 3, padding=1)
self.bn2 = nn.BatchNorm2d(64)
self.relu2 = nn.ReLU()
# 新增:插入通道注意力模块(SE模块)
self.ca2 = ChannelAttention(in_channels=64, reduction_ratio=16)
self.pool2 = nn.MaxPool2d(2)
# ---------------------- 第三个卷积块 ----------------------
self.conv3 = nn.Conv2d(64, 128, 3, padding=1)
self.bn3 = nn.BatchNorm2d(128)
self.relu3 = nn.ReLU()
# 新增:插入通道注意力模块(SE模块)
self.ca3 = ChannelAttention(in_channels=128, reduction_ratio=16)
self.pool3 = nn.MaxPool2d(2)
# ---------------------- 全连接层(分类器) ----------------------
self.fc1 = nn.Linear(128 * 4 * 4, 512)
self.dropout = nn.Dropout(p=0.5)
self.fc2 = nn.Linear(512, 10)
def forward(self, x):
# ---------- 卷积块1处理 ----------
x = self.conv1(x)
x = self.bn1(x)
x = self.relu1(x)
x = self.ca1(x) # 应用通道注意力
x = self.pool1(x)
# ---------- 卷积块2处理 ----------
x = self.conv2(x)
x = self.bn2(x)
x = self.relu2(x)
x = self.ca2(x) # 应用通道注意力
x = self.pool2(x)
# ---------- 卷积块3处理 ----------
x = self.conv3(x)
x = self.bn3(x)
x = self.relu3(x)
x = self.ca3(x) # 应用通道注意力
x = self.pool3(x)
# ---------- 展平与全连接层 ----------
x = x.view(-1, 128 * 4 * 4)
x = self.fc1(x)
x = self.relu3(x)
x = self.dropout(x)
x = self.fc2(x)
return x
# 重新初始化模型,包含通道注意力模块
model = CNN()
model = model.to(device) # 将模型移至GPU(如果可用)
criterion = nn.CrossEntropyLoss() # 交叉熵损失函数
optimizer = optim.Adam(model.parameters(), lr=0.001) # Adam优化器
# 引入学习率调度器,在训练过程中动态调整学习率--训练初期使用较大的 LR 快速降低损失,训练后期使用较小的 LR 更精细地逼近全局最优解。
# 在每个 epoch 结束后,需要手动调用调度器来更新学习率,可以在训练过程中调用 scheduler.step()
scheduler = optim.lr_scheduler.ReduceLROnPlateau(
optimizer, # 指定要控制的优化器(这里是Adam)
mode='min', # 监测的指标是"最小化"(如损失函数)
patience=3, # 如果连续3个epoch指标没有改善,才降低LR
factor=0.5 # 降低LR的比例(新LR = 旧LR × 0.5)
)
简单来说就是通过对输入的特征图进行加权,从而增强重要通道的特征响应,抑制不重要通道的响应。
@浙大疏锦行